Izba Przemysłowo-Handlowa w Białymstoku oferuje możliwość polubownego rozwiązywania sporów gospodarczych w ramach powołanego Wschodniego Sądu Arbitrażowego (WSArb). Stanowi on alternatywę dla sądownictwa powszechnego. Do zalet sądownictwa arbitrażowego zalicza się:
- szybkość postępowania (czas trwania procesu nie przekracza kilku miesięcy),
- redukcja kosztów (opłata zasadnicza zredukowana o połowę) ,
- poufność postępowania (bez udziału osób postronnych, w szczególności mediów),
- odformalizowanie i elastyczność procedury (bez zbędnych działań),
- możliwość wyboru arbitrów przez strony (w tym wybitnych ekspertów z różnych dziedzin i doświadczonych specjalistów prawa)
Podstawą funkcjonowania Wschodniego Sądu Arbitrażowego jest Regulamin, który wskazuje zasady procedowania przy rozwiązywaniu sporów. Oparty jest przede wszystkim na dobrowolności stron, które w celu przystąpienia do postępowania arbitrażowego są zobowiązane do wyrażenia zgody na poddanie sporu pod rozstrzygnięcie w drodze arbitrażu.
Dalsza procedura sprowadza się do wskazania przez strony po jednym arbitrze, którzy są . wybierani z listy prowadzonej przez sąd arbitrażowy. Listę, tworzą osoby z różnych środowisk, posiadające wiedzę ekspercką, nienaganną opinię i uznanie społeczne. Wskazani dwaj arbitrzy wybierają trzeciego arbitra, który dysponuje wiedzą prawniczą przydatną do zapewnienia właściwej obsługi prawnej procesu.
Tym co wyróżnia sąd arbitrażowy jest pozostawienie stronom swobody wyboru arbitrów. To strony decydują, kto orzeka w ich sprawie. Arbitrem może być np. autorytet naukowy w dziedzinie, której dotyczy sprawa. Regulamin dopuszcza również rozwiązanie, w którym strona lub obie strony wskazują własnych arbitrów spoza listy prowadzonej przez sąd, zwłaszcza w przypadku, gdy wymaga tego specyfika danej sprawy . Strony mogą również, zwłaszcza w przypadku spraw o mniejszej wartości, ograniczyć skład orzekający tylko do jednego arbitra, co znacząco redukuje koszty postępowania. Zadaniem powołanego zespołu arbitrów jest rozstrzygnięcie sporu. Dzieje się to po zapoznaniu się ze sprawą na wyznaczonych posiedzeniach, które mają charakter merytoryczny i odformalizowany. Strony przedstawiają argumenty, z którymi zapoznają się arbitrzy.
Oprócz ważenia argumentów, rolą arbitrów jest również poszukiwanie i proponowanie rozwiązań sporu w drodze wypracowanego porozumienia stron. Jest to kolejny cecha charakterystyczna arbitrażu. Postępowanie arbitrażow w odróżnieniu od procesu przed sądem powszechnym nie jest zatem „sztywną” procedurą.
Kolejną zaletą sprawy rozwiązywanej w drodze postępowania arbitrażowego jest poufność. Rozprawy są tajne, nie towarzyszą jej np. media. Oznacza to, że nie przeczytamy w prasie o naszych problemach, o wyroku, jaki zapadł w naszej sprawie. Rozgłos jest mile widziany, jeśli odnosi się do pozytywów, nikt nie lubi jednak, gdy na publicznym forum podnoszone są kwestie, które mogą mieć znaczenie dla reputacji firmy).
Alternatywnym rozwiązaniem dla korzystania z sądownictwa powszechnego, jest eliminacja problemów z zakresu zatargów gospodarczych w ramach Wschodniego Sądu Arbitrażowego. Opcję polubownego zażegnywania takich sporów znajdujemy np. w ofercie Izby Przemysłowo-Handlowej, funkcjonującej w Białymstoku.
Istnieje wiele korzyści wynikających ze zwrócenia się o pomoc do Sądu Arbitrażowego. Jako największe z nich warto wymienić:
- przyspieszone postępowanie sądowe — zwykle nie trwa ono dłużej niż kilka miesięcy,
- opłaty sądowe niższe o połowę (względem rozpraw prowadzonych przez Sąd Powszechny),
- całkowitą poufność wszystkich działań (Klienci są chronieni zarówno przed zainteresowaniem ze strony mediów, jak i innych postronnych osób),
- procedury maksymalnie uproszczone – w sądownictwie arbitrażowym rezygnuje się ze zbędnych formalności,
- fakt, że Klient może samodzielnie wybierać arbitrów (dotyczy to również specjalistów z określonych branży oraz osób posiadających doświadczenie w zakresie prawa).
Wschodni Sąd Arbitrażowy działa na podstawie regulaminu, w którym wyraźnie zostały opisane zasady dotyczące wszystkich procedur wdrażanych podczas prób rozwiązania sporów gospodarczych. Regulamin wskazuje znaczenie dobrowolności każdej ze stron biorących udział w sporze. Ważne jest, że postępowanie arbitrażowe może być prowadzone tylko wtedy, gdy każda ze stron wyrazi zgodę na poddanie istniejącego zatargu pod rozstrzygnięcie przez działania sądu polubownego.
Dalsze postępowanie przebiega w sposób następujący:
- Każda ze stron biorących udział w sporze wskazuje jednego arbitra (propozycje kandydatów znajdują się na liście dostarczonej przez sąd arbitrażowy, w niektórych przypadkach zezwala się na powołanie do tej funkcji profesjonalistów spoza listy),
- Specjaliści wybrani przez strony decydują o tym, kim będzie trzeci arbiter biorący udział w sprawie (osoba ta powinna dysponować praktyczną wiedzą prawniczą).
Całość procedur w sądownictwie arbitrażowym została uproszczona tak bardzo, jak to możliwe. Każda ze stron wybiera arbitrów (jest pełna dowolność, jeśli chodzi o to, kogo powołuje się do tej funkcji — może to być np. doświadczony specjalista zajmujący się dziedziną, której dotyczy postępowanie) i ma prawo do decyzji o tym, kto będzie orzekał w ich sprawie. W regulaminie wspomina się również o opcji polegającej na zatrudnieniu tylko jednego arbitra (dzięki temu można znacząco obniżyć koszty sądowe). Celem powołanego zespołu arbitrów jest zażegnanie istniejącego konfliktu. Ma to miejsce na specjalnie zorganizowanych posiedzeniach, gdzie w merytoryczny i odbiurokratyzowany sposób prowadzone są dyskusje na temat, który wywołuje spór.
Arbitrzy przedstawiają sobie wówczas argumenty, które mają na celu wypracowanie kompromisu, będącego atrakcyjnym dla każdej ze stron. Porozumienie to najbardziej charakterystyczna cecha dla postępowania prowadzonego za pośrednictwem sądu arbitrażowego. Podobnie jak fakt, iż arbitraż rezygnuje z procedur stosowanych w sądownictwie powszechnym.
Na uwagę zasługuje również to, że arbitraż zakłada całkowitą poufność prowadzonych działań. Rozprawy są utajone, co oznacza, że media i osoby z zewnątrz nie mają dostępu do żadnych informacji na ich temat. Strony nie muszą zatem obawiać się o niepożądany rozgłos i publikacje w prasie, mogące wpłynąć na wiarygodność prowadzonych przez siebie przedsiębiorstw.